Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach

Kościół Świętych Apostołów
Piotra i Pawła w Katowicach

nr rej.: - A/1483/92 z 11 sierpnia 1992 (woj. katowickie) - A/1041/22 z 16 września 2022 (woj. śląskie)[1]
kościół parafialny
Fasada świątyni (2020)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. Mikołowska 34
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach
Wezwanie	Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Wspomnienie liturgiczne	Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Historia Data rozpoczęcia budowy maj 1898 Data zakończenia budowy kwiecień 1902 Data poświęcenia 27 kwietnia 1902
Dane świątyni Styl neogotyk Architekt Joseph Ebers Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież • wysokość wież 1+1 (sygnaturka) 86 m Liczba naw 3 Organy • liczba głosów 48
Położenie na mapie Katowic kościół śś. ap. Piotra i Pawła
Położenie na mapie Polski kościół śś. ap. Piotra i Pawła
Położenie na mapie województwa śląskiego kościół śś. ap. Piotra i Pawła
50°15′11,5″N 19°00′36,8″E/50,253194 19,010222
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach – rzymskokatolicki kościół w Katowicach, położony przy ulicy Mikołowskiej 34 na terenie dzielnicy Śródmieście. Wzniesiony został w latach 1898–1902 w stylu neogotyckim według projektu Josepha Ebersa. W latach 1922–1925 pełnił funkcję prokatedry Administracji Apostolskiej na Górnym Śląsku, w latach 1925–1957 diecezji katowickiej.

Historia

W II połowie XIX wieku Katowice były jedną z najszybciej rozwijających się miejscowości na Górnym Śląsku. Po dwudziestu latach od konsekracji w 1870 roku katowickiego kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny okazało się, że liczba parafian parafii Mariackiej stale wzrastała i dlatego powstała potrzeba podziału parafii. Zdecydowano o budowie nowego kościoła w południowej części ówczesnych Katowic^[2].

W 1892 roku zarząd kościelny przy kościele Mariackim podjął decyzję o zakupie gruntu od rolnika Adamca. Szczególnie zainteresowanym budową nowego kościoła był proboszcz parafii Mariackiej ks. Viktor Schmidt. Przy wyborze koncepcji architektonicznej kościoła wahano się między stylem neoromańskim a neogotykiem. Biskup wrocławski Georg Kopp obiecał dotację w wysokości 20 tys. marek oraz zadecydował, że nowy kościół ma powstać w stylu neogotyckim. Polecił wykonanie projektu budowniczemu diecezjalnemu Josephowi Ebersowi z Wrocławia. Budowę kościoła rozpoczęto 1 maja 1898 roku, a kamień węgielny poświęcono 18 września tego samego roku. Cegły dostarczała cegielnia Pollan, kamienie piaskowe kamieniołom Karola Pokornego, a dachówki pochodziły z Niemodlina^[3].

W czasie budowy świątyni zakupiono pięć nowych dzwonów wykonanych przez firmę F. Otto(inne języki) z Hemelingen, które poświęcono 8 września 1901 roku. Dzień później wciągnięto je na wieżę. W kwietniu 1902 roku w świątyni zainstalowano organy^[3], które wykonał Ernst Kurzer z Gliwic^[4]. Kościół wyposażono też w neogotycki ołtarz główny wykonany z francuskiego piaskowca, ze zdobionym złotym tabernakulum. Wykonano także cztery boczne ołtarze^[3].

27 kwietnia 1902 roku biskup wrocławski kard. Georg Kopp poświęcił nową katowicką świątynię, a jeszcze w tym samym roku powołano przy nim kurację, której kuratusem mianowano ks. Jana Globisza^[3].

W latach 1913–1931 kościół pełnił funkcję świątyni garnizonowej. W 1917 roku skonfiskowano dzwony Paweł i Leon, a nowe ufundowano w 1921 roku^[3].

W 1922 roku, po włączeniu części Górnego Śląska do Polski kościół został mianowany prokatedrą Administracji Apostolskiej na Górnym Śląsku^[5], a 11 listopada 1925 roku na mocy bulli papieskiej kościół św. Piotra i Pawła stał się kościołem katedralnym diecezji katowickiej^[6]. 3 stycznia 1926 roku konsekrowano tutaj pierwszego biskupa – Augusta Hlonda^[3].

W czasie II wojny światowej skonfiskowano dwa z pięciu kościelnych dzwonów, a w 1943 roku firma Berschdorf z Nysy przeprowadziła remont organów^[3]. Na początku lutego 1945 roku w katedrze śś. ap. Piotra i Pawła odbyły się uroczystości powitania wojsk polskich w Katowicach, w której wzięli udział m.in. późniejszy wojewoda katowicki Jerzy Ziętek, pomniejszy przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki oraz biskup pomocniczy katowicki Juliusz Bieniek^[7].

1 sierpnia 1957 roku prymas Polski kard. Stefan Wyszyński wydał dekret przenoszący prawa kościoła katedralnego z kościoła pw. śś. ap. Piotra i Pawła na kościół pw. Chrystusa Króla^[7].

W 1967 roku wskutek burzy częściowemu uszkodzeniu uległa wieża kościoła. Zniszczony został m.in. oryginalny żeliwny krzyż^[8], który wpadł do wnętrza świątyni uszkadzając m.in. organy^[9].

11 sierpnia 1992 roku kościół wspinano do rejestru zabytków nieruchomych, a 10 października 1997 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą 75. rocznicę pierwszej sesji Sejmu Śląskiego poprzedzoną mszą św. w tutejszej świątyni. W 1998 roku wyremontowano dach kościoła, natomiast w latach 2001–2002 renowacji poddano wieżę, a także zamontowano wieńczący budynek krzyż wzorowany na krzyżu z wieży z sygnaturką. W 2003 roku wyczyszczono wątki ceglane, rok później dokonano renowacji wnętrz kościoła, w latach 2005–2006 przeprowadzono remont elewacji zewnętrznych^[7].

Architektura

Architektura zewnętrzna

Kościół pw. śś. ap. Piotra i Pawła w Katowicach to obiekt murowany z cegły, z okładziną klinkierową^[5], wybudowany na planie krzyża łacińskiego. Wzniesiony został w stylu neogotyckim, posiada pseudobazylikowy korpus z halowym wnętrzem i transeptem oraz nawy boczne. Posiada też pięcioboczne prezbiterium i dwie zakrystie. Korpus kościoła nakryty jest dachami dwuspadowymi i trójspadowymi krytymi dachówką^[4].

Świątynia posiada jedną czworoboczną wieżę umieszczoną na osi głównej nawy, nakrytą wielobocznym ostrosłupowym hełmem. Jej łączna wysokość wynosi 86 m. Dodatkowa wieżyczka na sygnaturce znajduje się nad prezbiterium^[4].

Drzwi wejściowe do kościoła się drewniane, płycinowe, z nadświetlem ostrołukowym^[5]. Nad portalem głównym w ceglanym rozglifieniu znajduje się okno z ceglanym maswerkiem. W trzeciej kondygnacji znajduje się rozeta z ceglanym maswerkiem, a w czwartej okno w ceglanym rozglifieniu^[10]. Na bocznych elewacjach świątyni, nad dużymi oknami ostrołukowymi z witrażami umieszczono małe okrągłe otwory^[4].

Architektura wnętrz i wyposażenie

Wnętrze kościoła stanowi trójnawową pięcioprzęsłową trójnawową halę^[11][5] z transeptem^[12] krytą sklepieniem krzyżowo-żebrowymi^[4], natomiast prezbiterium zamknięte jest pięciobocznie z pseudoobejściem^[12]. Nawy zostały wyraźnie zaakcentowane filarami^[4].

W prezbiterium i nawach umieszczono witraże przedstawiające postacie św. Piotra i św. Pawła, Rodzinę Świętą, Matkę Boską Bolesną oraz postać Jezusa – przyjaciela dzieci. Wykonała je raciborska firma Lazar^[4].

Zachowała się neoromańska chrzcielnica z 1903 roku powstała w warsztacie Heinricha Mrowietza, a także figury śś. Piotra i Pawła z pierwotnego ołtarza głównego, które znajdują się w kruchcie pod wieżą^[4]. W świątyni zainstalowane są organy wykonane w 1973 roku w firmie Bronisława Cepki z Popowa. Mają one 48 głosów^[9].

W bocznej kaplicy kościoła znajdują groby: bp. Teofila Bromboszcza, abp. Szczepana Wesołego i ks. Filipa Bednorza^[7].

Otoczenie

Kościół pw. śś. ap. Piotra i Pawła położony jest przy ulicy Mikołowskiej 34^[4] w Katowicach, na terenie dzielnicy Środmieście^[13].

Orientowany jest w niewielkim odchyleniem osi na południe i otoczony jest ogrodzeniem oraz zielenią. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się plebania, dom katechetyczny oraz droga łącząca ulicę Mikołowską z ulicą J. Kilińskiego – fragment ulicy H. Jordana^[5].

Budynek plebani położony przy ulicy Mikołowskiej 32 został wzniesiony w latach 1899–1900, a zaprojektowany został podobnie jak kościół przez Josepha Ebersa. Wraz z kuchnią i kredensem posiada 21 izb, a na ścianie szczytowej zachował się mozaikowy obraz Matki Boskiej^[12].

W 1913 roku na placu przed kościołem odsłonięto rzeźbę Piety wykonaną ze sztucznego kamienia. Ufundowali ją Johann Adamietz i Peter Kubiński^[8].

W sąsiedztwie plebani i świątyni, pomiędzy 1914 a 1916 rokiem powstał budynek Katolickiego Domu Związkowego projektu Alberta Köhlera. W latach międzywojennych odbywały się tutaj zjazdy partii politycznych, w tym doroczne spotkania Stronnictwa Chrześcijański-Demokratycznego, w których brał udział m.in. Wojciech Korfanty. W domu tym mieszkały także siostry służebniczki^[14].

Galeria

Przypisy

Bibliografia

• MagdalenaM. Błahut MagdalenaM., StanisławS. Łabuz StanisławS., Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła, Katowice: Wojewódzki Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Katowicach, 1988  (pol.).
• MichałM. Bulsa MichałM., GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., BeataB. Witaszczyk BeataB., Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, ISBN 978-83-63780-00-5  (pol.).
• GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., PiotrP. Tabaczyński PiotrP., Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7  (pol.).
• IrmaI. Kozina IrmaI., Urbanistyka i architektura (1855–1921), [w:] AntoniA. Barciak, EwaE. Chojecka, SylwesterS. Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, s. 13–39, ISBN 978-83-87727-29-1  (pol.).