Hans Jonas

Hans Jonas (ur. 10 maja 1903 w Mönchengladbach^[1], zm. 5 lutego 1993 w New Rochelle^[2]) – niemiecki filozof pochodzenia żydowskiego, autor prac poświęconych gnozie, filozofii biologii, etyce odpowiedzialności i filozofii religii.

Życiorys

Był synem Gustava Jonasa (zm. 1938) i Rosy Jonas, z d. Horowitz (zm. 1942 w Auschwitz)^[3]. Jego dziadek od strony matki był rabinem, rodzice byli ludźmi religijnymi^[4].

W 1921 rozpoczął studia filozoficzne, początkowo na Uniwersytecie we Fryburgu, następnie w berlińskiej Hochschule für die Wissenschaft des Judentums (1921–1923), ponownie na Uniwersytecie we Fryburgu oraz w Marburgu^[4]. Jego nauczycielami byli m.in. Edmund Husserl, Martin Heidegger i Rudolf Bultmann^[4]. Od 1925 zajmował się gnozą. W 1928 obronił pracę doktorską Über den Begriff der Gnosis, następnie przygotował pracę Gnosis und spätantiker Geist. Po zdobyciu władzy przez Adolfa Hitlera opuścił w 1933 Niemcy, początkowo zamieszkał w Londynie, w 1935 wyjechał do Palestyny^[5]. Tam kontynuował badania nad gnozą^[6].

Od 1936 był członkiem Hagany, w 1939 wstąpił do Brygady Żydowskiej, w 1943 uczestniczył w kampanii włoskiej^[6], razem z armią brytyjską przybył do Niemiec, gdzie dowiedział się, że jego matka została wywieziona do Auschwitz. Pod koniec 1945 powrócił do Palestyny, do początku 1948 wykładał w British School for Higher Studies. Jako żołnierz armii izraelskiej walczył w I wojnie izraelsko-arabskiej^[6].

Z uwagi na trudną sytuację ekonomiczną wyemigrował w 1949 razem z żoną i dziećmi do Kanady, wykładał na Uniwersytecie w Montrealu i Uniwersytecie Ottawskim. W latach 1955-1976 pracował w The New School for Social Research w Nowym Jorku, gdzie od 1967 był profesorem. W 1976 przeszedł na emeryturę^[6].

W okresie amerykańskim wydał poprawioną wersję swojej pracy o gnozie The Gnostic Religion (1958), następnie zajmował się m.in. filozofią biologii. W 1966 wydał pracę The Phenomenon of Life, w której zaproponował koncepcje przezwyciężenia dualizmu pomiędzy materializmem i idealizmem^[7]. W 1979 opublikował książkę Das Prinzip Verantwortung. Versuch einer Ethik für die technologjsche Zivilisation (Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej), która przyniosła mu światowy rozgłos^[8]. W książce tej przedstawił filozoficzne podstawy odpowiedzialności za losy świata i gatunku ludzkiego, przeciwstawiając się koncepcji neutralności etycznej nauki (w szczególności nauk przyrodniczych) i techniki^[9]. Zajmował się także filozofią religii. W 1984 wygłosił wykład Idea Boga po Auschwitz. Żydowski głos, w którym przedstawił koncepcję Boga, który żeby być Bogiem dobrym i Bogiem zrozumiałym, nie może być równocześnie Bogiem wszechmocnym^[10].

W 1987 otrzymał Nagrodę Pokojową Księgarzy Niemieckich^[11].

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Rosół: Hans Jonas o etycznej odpowiedzialności nauki i techniki. Kraków: TAiWPN UNIVERSITAS, 2017. ISBN 97883-242-3072-3.
• Jan Andrzej Kłoczowski Hans Jonas o boskiej wszechmocy i niemocy Boga, w: Hans Jonas Idea Boga po Auschwitz, wyd. Znak, Kraków 2003